Wat onderscheidt ons van de dieren? Dat is ons verstand lees ik net in een wetenschappelijk artikel. Wij kunnen ‘dingen’ in onze verbeelding oproepen (auto-imaginatie) en die beelden bewust sturen en daar rationeel over nadenken. In onze grijze massa kunnen wij abstracties van de werkelijkheid tot leven laten komen, een werkelijkheid die is geweest, of die nu is, of die gaat komen, en daar de best passende individuele actie uit kiezen (auto-ideatie). Op die manier kunnen wij leren van dat wat goed en fout is gegaan in het verleden en wij kunnen anticiperen en ons voorbereiden op problemen die zich gaan aandienen in de toekomst. Maar bovenal kunnen wij nadenken over de werkelijkheid en waarom die werkelijkheid is zoals die is. Van atomen tot sterrenstelsels en van DNA tot zwaartekracht, het is allemaal onderwerp van onze overpeinzingen en daarin zijn wij, voor zover we weten, de enige levensvorm op deze planeet. Behalve de mens is er geen andere bewoner van deze planeet die nadenkt over ‘waarom-vragen’. Wij, de mensen, kunnen redeneren en zien onszelf daarom als rationele wezens, als wezens met ratio, met rede. Wij zijn verstandig, wij hebben gezond verstand.

Aan de basis van het handelen van alle organismen staat primair de drang om te overleven. Indien het leven van een organisme wordt bedreigd dan worden alle andere belangen ondergeschikt. Ieder organisme schort in een levensbedreigende situatie alle acties op die niet het acute overleven dienen. Als je oog in oog staat met een aanvaller dan denk je niet meer aan sex of eten of hoeveel geld je op de bank hebt staan. Alles wordt onbelangrijk, zelfs je spijsvertering komt tot stilstand, en alleen de overlevingsmechanismen zijn actief en staan in de hoogste staat van paraatheid. De adrenaline golft door je heen, je hartslag loopt op, spieren spannen zich en zo wordt je hele lichaam gemobiliseerd. Iedere cel in je lichaam wordt ingezet om de bedreiging het hoofd te bieden en de overleving te doen slagen.

Echter, als onze overlevingsdrang de meest overweldigende en diepgewortelde is dan zou je verwachten dat ons gezonde verstand daar iedere minuut van de dag veel aandacht aan zou schenken. Maar kennelijk is overleving alleen nu belangrijk of in de zeer nabije toekomst en niet op de wat langere termijn (of de veel langere termijn). Met een beetje nadenken kom je gemakkelijk tot het volgende rijtje om het overleven ook op langere termijn succesvol te laten zijn:

• gezond en gevarieerd eten,
• voldoende rust en slaap,
• voldoende beweging,
• matig of geen gebruik van alcohol en medicijnen,
• regelmatig ontspannen,
• regelmatig mediteren,
• werken om te leven en niet andersom,
• enzovoort.

Door even om je heen te kijken kom je daarentegen al heel vlot tot de conclusie dat nagenoeg niemand dit doet. Kennelijk hebben wij wel gezond verstand maar staat verstandig zijn daar (grotendeels of volledig) los van. Terwijl iedereen zichzelf wel heel graag als verstandig wezen ziet. Om dat te benadrukken vertellen wij dan ook heel graag (en heel vaak) over de domme dingen, de onverstandige dingen, die anderen doen. Oftewel, ook ons gezonde verstand is een illusionair ‘iets’ dat ieder van ons zich heeft aangemeten. In de werkelijkheid ben ik niet verstandig. In de werkelijkheid zijn wij niet verstandig.